Konstytucja 3 maja 1791 roku została uchwalona w okresie Sejmu Czteroletniego. Akt określał nowy ustrój polityczny Rzeczpospolitej. Konstytucja - Ustawa Rządowa przyjęła nowoczesną koncepcję zwierzchnictwa narodu i zasadę podziału władzy. Część prac trwała w warunkach konspiracyjnych oraz w atmosferze protestów ze strony przeciwników reform politycznych, które mogły uratować kraj przed upadkiem. Nowemu ustrojowi sprzeciwiała się część magnatów i szlachty. Ustawę Rządową uchwalono w nadzwyczajnym trybie charakteryzującym się uproszczoną procedurą, można zatem powiedzieć, że doszła do skutku w drodze swoistego zamachu stanu. Stanisław August Poniatowski zaprzysiągł konstytucję, po czym padły znamienne słowa - „Przysięgałem Bogu, żałować tego nie będę”. Przeciwnicy reform zabiegali o zbrojną interwencję Rosji. Wojna polsko-rosyjska toczona w obronie konstytucji zakończyła się klęską Rzeczpospolitej.  

Zdjęcie pochodzi ze strony http://www.muzhp.pl/kalendarium/1140/uc  

Konstytucja 3 maja 1791 roku Jana Matejki to obraz namalowany przez mistrza w setną rocznicę uchwalenia Ustawy Rządowej. Płótno przedstawia uczestników pochodu zmierzającego do kolegiaty św. Jana w Warszawie, by zaprzysięgnąć tekst nowej konstytucji. W tle widoczny jest Zamek Królewski. W Zamku Królewskim uchwalono konstytucję, a dzisiaj można tam podziwiać dzieło Jana Matejki.